Toplumsal cinsiyetin artan önemi ile kadınların çalışma hayatına dâhiliyetinin artması önemli bir gelişme göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Adalet Bakanlığı’nın yayımladığı 2019-2023 Stratejik Planı çerçevesinde koyulan hedeflerden biri de hâkimlerin, savcıların ve yargı çalışanlarının sayısını artırmaktır. Stratejik Plan uyarınca, bu hedefe ulaşmak için uygulanacak bir strateji olarak, hâkim, savcı ve diğer personelin işe alımında toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesi dikkate alınacaktır. Bu makale, yargı üyelerinin cinsiyet bazlı istatistiklerini inceleyecek ve değerlendirecektir.
Yargı Sisteminde Cinsiyet Çeşitliliği
Hâkimlerin cinsiyet istatistiği
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından 22 Eylül 2022 tarihinde yayımlanan istatistiklere göre, Türkiye'de hâlihazırda 15.321 hâkim bulunmaktadır. Hâkimlerin 7.104'ü kadın olup, bu sayı toplam hâkim sayısının %46'sına karşılık gelmektedir.
Hukuk ve ceza ilk derece mahkemelerinde toplam hâkim sayısı 9.524’tür ve bunların 4.903’ü kadındır. Öte yandan, bölge adliye mahkemelerinde 830'u kadın olmak üzere toplam 2.266 hâkim bulunmaktadır.
İdare mahkemelerinde sadece 394 kadın hâkim bulunmakta olup, bu sayı toplam hâkim sayısının %30'unu oluşturmaktadır. Bölge idare mahkemelerinde kadın hâkim sayısı 141 olup, bu sayı toplamın %31'ini oluşturmaktadır.
Diğer mahkemelerin aksine, Yargıtay'daki hâkimlerin çoğunluğu kadındır. Gerçekten de yayımlanan istatistiklere göre Yargıtay’daki toplam 803 hâkimden 543’ü kadındır. Yargıtay Başkanlığı’nın yayımladığı 2019-2023 Stratejik Planı’nda yer alan güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler (SWOT) analizi, tetkik hâkimi ve diğer personel olarak görev yapan kadın çalışanların oranının yüksek olduğunu göstermekte olup, analizde bu durum güçlü bir yön olarak ifade edilmektedir.
Danıştay'da ise 432 hâkimin 211'i kadındır. Anayasa Mahkemesi'nde ise 8 hâkimden 3’ü kadındır.
Savcıların cinsiyet istatistiği
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yayınlanan istatistiklere göre Türkiye'de toplam 7.494 savcı bulunmaktadır. Savcıların 1.222'si kadın olup, bu sayı toplam sayının %16'sına karşılık gelmektedir.
Hukuk ve ceza ilk derece mahkemelerinde toplam savcı sayısı 6.857'dir ve bunların 1.145'i kadındır. Bölge adliye mahkemelerinde 19’u kadın toplam 316 savcı bulunmaktadır.
Yargıtay'daki 199 savcıdan 32'si kadındır. Danıştay'da ise 44 savcının 26'sı kadındır.
Avukatların cinsiyet istatistiği
Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 2021 yılı Adli İstatistiklerine göre, Türkiye'de barolara kayıtlı 161.015 avukatın 74.483'ü kadındır ve bu oran toplam avukat sayısının %46,3'üne karşılık gelmektedir. Kadın avukatların sayısının 2014 ile 2021 yılları arasında artış gösterdiği görülmektedir. Gerçekten de, 2014 yılında %40,5 olan kadın avukat oranı 2021 yılında %46,3'e yükselmiştir.
Diğer yargı çalışanlarının cinsiyet istatistiği
2021 yılının Adli İstatistikleri, Adalet Bakanlığı’nda çalışan personelin cinsiyet bazlı dağılımının aşağıdaki şekilde olduğunu göstermektedir:
• Teknik hizmetler - 259'u kadın (%16,5) olmak üzere toplam 1.571 çalışan;
• Sağlık hizmetleri - 706'sı kadın (%66,9) olmak üzere toplam 1.056 çalışan;
• Yardımcı hizmetler - 1.768'i kadın (%32,6) olmak üzere toplam 5.429 çalışan;
• Sürekli çalışanlar - 1.971'i kadın (%35,6) olmak üzere toplam 5.538 çalışan;
• Genel idare hizmetleri - 30.867'si kadın (%46,1) olmak üzere toplam 66.888 çalışan; ve
• Adli tıp kurumu - 981'i kadın (%43,5) olmak üzere toplam 2.255 çalışan bulunmaktadır.
Yorum
Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan 2019-2023 Stratejik Planı’nda belirtilen işe alım stratejisine göre Türkiye, kadınların yargı sistemine dâhil edilmesini desteklemektedir. Bununla birlikte, Türkiye belli ülkelerle kıyaslandığında bir yükseliş eğilimi gösteriyorsa da, mevcut istatistikler kadın çalışan sayısının her bir hizmet kategorisinde toplam sayının ancak yarısına ulaştığını göstermektedir. Her halükârda, sayısal eşitliğin cinsiyetler arasında tam bir eşitlik sağlamak için geniş anlamda yeterli olmadığını ve bunun sağlanmasının daha fazla çaba ve özveri gerektirdiği de belirtmek isteriz.
-----
Uyuşmazlık Yönetimi
Beril Yayla Sapan ve Kardelen Özden