KOBİ Politika Endeksi, gelişmekte olan ekonomilerin KOBİ politika çerçevelerini değerlendirmek ve zaman içinde politika uygulamasındaki ilerlemeyi izlemek için tasarlanmış bir kıyaslama aracıdır.
OECD'nin 'KOBİ Politika Endeksi Raporu: Batı Balkanlar ve Türkiye 2022' Raporu
Küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler) ekonomik performansa ve toplumların sürdürülebilir ve kapsayıcı kalkınmasına katkıda bulunmaktadırlar. Arnavutluk, Bosna Hersek, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, Sırbistan ve Türkiye'deki (AB'ye katılım öncesi yedi ekonomi) KOBİ'ler, özel sektör istihdamının neredeyse dörtte üçünü oluşturmakta ve özel sektör katma değerinin yaklaşık yüzde 60'ını üretmektedir. Bölgedeki KOBİ'ler, likiditelerini olumsuz etkileyen COVID-19 krizinden ağır darbe aldı ve şimdi de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin sonuçları olan enflasyon ve enerji maliyetlerindeki son artışlar, KOBİ'lerin toparlanmasını sınırlama riski taşımaktadır.
Ana Bulgular
-KOBİ'ler dijital araçları giderek daha fazla benimsiyor
Art arda gelen pandemi karantinaları, çevrimiçi satış kanallarını giderek daha fazla entegre eden KOBİ'ler de dahil olmak üzere firmaların dijital teknolojileri benimsemesini hızlandırdı. Bölgedeki hükümetler, e-ticaret de dahil olmak üzere KOBİ'lerin dijitalleşmesini destekleyen programlar uyguladılar. 2020 yılında Karadağ'daki KOBİ'lerin yüzde 13'ü, Bosna Hersek'te yüzde 10'u ve Sırbistan'da yüzde 9'u, AB ortalaması olan yüzde 11'e paralel olarak, internet üzerinden mal satmaya başlamış veya bu yöndeki çabalarını artırmıştır (Eurostat, 2022). Bununla birlikte, bölgedeki KOBİ'ler daha gelişmiş dijital dönüşüm teknolojilerini (örneğin bulut bilişim hizmetleri, yapay zeka, büyük veri) benimseme konusunda AB'deki akranlarının gerisinde kalmaktadır.
-Pandemiden ağır etkilenen KOBİ sektörü hızla toparlandı
Batı Balkanlar'daki işletmelerin yaklaşık yarısı COVID-19 nedeniyle ticari faaliyetlerini geçici olarak askıya almak zorunda kalmıştı. Bununla birlikte, 1000 kişi başına düşen KOBİ sayısı son birkaç yılda yüzde 13 oranında artmıştır. Hükümetler, KOBİ'lerin krizi atlatmalarına yardımcı olmak için danışmanlık hizmetlerini ve eğitimlerini (dijitalleşme de dahil olmak üzere) genişletmiştir. Yeni uygulamaya konulan veya daha da güçlendirilen kredi garanti fonları kredilendirmeyi kolaylaştırırken, vergi tedbirleri ve borç moratoryumları borç yükünü hafifletmiştir.
-Yeni mali teşvikler sayesinde KOBİ'lerin yeşil dönüşüm sürecinde ilerleme kaydedildi
2019'dan bu yana, KOBİ'lere sunulan yeşillendirmeye yönelik mali teşvikler, bölge genelinde eşit olmasa da, katlanarak artmıştır. Aynı dönemde, yeşil ürün veya hizmet sunan KOBİ'lerin bölgedeki ortalama payı 5 puan artarak yüzde 25'e yükselmiş ve AB ortalaması olan yüzde 32'ye yaklaşmıştır. KOBİ'lerin çoğu kaynak verimliliğini artırmak için en az bir aksiyon almış, bu aksiyonlar bağlamında genellikle atıkları en aza indirmiş veya enerji ya da su tasarrufu yapmıştır. Yeşil fonların KOBİ'lerin yeşillendirme çabalarını desteklemedeki rolü, özel programlar ve kredi hatları yoluyla artmış olsa da, dış mali desteğe bağımlı kalmaya devam etmektedirler. Çevresel unsurlar COVID sonrası kurtarma programlarına dahil edilmesi çok nadirdir, bu da KOBİ'lerin yeşillendirilmesini geliştirmek için kaybedilmiş bir fırsata işaret etmektedir.
-KOBİ'lere ihracatı artırmaya ve daha yüksek katma değerli faaliyetlere geçmeye yardımcı olmak için daha fazla destek sunulurken, politika etkinliği adına daha sistematik bir yaklaşıma ihtiyaç duyulmaktadır
Batı balkan ve Türkiye ihracatının neredeyse yüzde 60'ı AB'ye yönelik olduğundan, tüm Batı Balkan ve Türkiye hükümetleri AB standartlarını benimsemek ve teknik düzenlemeleri uyumlaştırmak için çalışmaktadır; benimseme oranı 2019'dan bu yana yüzde 3 puan artarak yüzde 94'e ulaşmıştır. KOBİ'lerin ihracat hacmini artırma ve karmaşıklık ve karmaşıklıklarını iyileştirme çabalarına öncelik veriyorlar. Hükümetler, KOBİ'lerin çok uluslu işletmelerle bağlantılarını teşvik ederek KOBİ'lerin küresel değer zincirlerine katılımını artırmak için stratejiler oluşturmuştur. Ancak sağlanan destek, daha geniş bir sistematik yaklaşıma entegre edilmek yerine genellikle geçici eğitim ve öğretim faaliyetleri şeklindedir.
-Serbest meslek girişimler ve yeni girişimler için fırsatlar sunmak üzere iş ortamının iyileştirilmesine odaklanılmaktadır
Bölge, yüksek düzeyde uzun süreli işsizlik ve ne istihdamda veya ne eğitimde bulunmayan gençlerle (15-24 yaş arası), kadınlarla ve düşük vasıflı işçiler için düşük istihdam oranlarıyla karşı karşıyadır. Bölgedeki ortalama genç işsizlik oranı yüzde 34 ile 2020 yılında yüzde 17 olan AB-27 ortalamasının tam iki katına çıkmıştır. Hükümetler, girişimcilik öğrenimini, kadın girişimciliğini ve girişim becerilerini destekleyerek; idari yükleri azaltarak; inovasyon çabalarını güçlendirerek ve risk sermayesine elverişli ekosistemleri desteklemek için mevzuat getirerek istihdamı artırmak için iş ortamını iyileştirmeye vurgu yapmıştır.
İleriye Bakış
-KOBİ'ler için eşit bir oyun alanı sağlamak
Tüm işletmeler aynı piyasa koşulları altında rekabet etmelidir. KOBİ'ler için operasyonel ve kurumsal çerçevelerin geliştirilmesine ek olarak, hükümetler iş ortamını iyileştirmelidir: hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi, iş faaliyetlerinde şeffaflığın teşvik edilmesi, düzenleyici istikrarın sağlanması, yolsuzlukla mücadele edilmesi ve kamu yönetişiminin genel kalitesinin iyileştirilmesi.
-Bölgesel işbirliği yoluyla KOBİ rekabetçiliğinin artırılması
Genişletilmiş bölgesel işbirliği, Türkiye dahil Batı Balkan ekonomilerinin yoğunlaştırılmış ekonomik entegrasyondan en iyi şekilde yararlanarak ölçek büyütmeleri ve büyümeyi artırmaları için eşsiz bir fırsat sunmaktadır. Kaynak ve bilgi paylaşım ağları sayesinde, gelişmiş bir bölgesel ticaretle birlikte, verimliliklerini ve rekabet güçlerini artırmaları daha olasıdır. Güçlendirilmiş ekonomik entegrasyon aynı zamanda dış şoklara karşı daha fazla dayanıklılık sağlayacaktır.
-KOBİ veri toplamanın genişletilmesi ve düzenli değerlendirmelerin sağlanması
Etkili ve kanıta dayalı politika yapımını sağlamak için, özellikle yeşillendirme, dijitalleşme veya finansmana erişim gibi disiplinler arası alanlarda KOBİ'lere özgü veri toplama ve toplama sürecinin koordinasyonu iyileştirilmelidir. Temel KOBİ verilerinin mevcudiyeti ve kalitesindeki mevcut eksiklikler giderilmeli, veri toplama süreci üzerindeki kontrol artırılmalı ve düzenli program değerlendirmeleri yapılmalıdır.
-Dijital dönüşüm çabalarını artırın ve hizmet sunumunda kullanıcı odaklı yaklaşımları benimseyin
Bölgedeki politika yapıcıların KOBİ'lerin nihai ihtiyaçlarını yansıtan kullanıcı dostu hizmetleri benimsemeleri gerekmektedir (kolay erişim, azaltılmış evrak işleri vb.). Hükümetler, toplumun genelinin dijital dönüşümü için çeşitli paydaşları içeren daha geniş bir çerçeve benimsemelidir.
-Sürdürülebilir bir kalkınma için KOBİ'lerin yeşil dönüşüm ivmesi güçlendirilmelidir
Hükümetlerin, KOBİ'lerin yeşillendirilmesine yönelik teşvik ve araçları artırırken, uygulama ve sektörler arası politika koordinasyonu için mevcut çabaları artırması gerekmektedir. Son zamanlarda yaşanan dış şokların neden olduğu enerji fiyatlarındaki dalgalanma ve belirsizlik, KOBİ'lerin büyümesi ve hayatta kalması için özel zorluklar yaratabilir. Aynı zamanda KOBİ'ler bu zorlukların üstesinden gelmek için yenilikçi çözümlerin kaynağı olabilir.
-KOBİ'lerin büyümesine yardımcı olmak ve sosyal dayanışmaya katkıda bulunmak için girişimcilik becerilerinin artırılması
Yerel KOBİ'lerin düşük katma değerli sektörlerde kalması ve büyük işletmelere kıyasla daha düşük ücretli işler yaratması daha olasıdır. KOBİ'lerin potansiyel finansal ve diğer engelleri aşmalarına yardımcı olmak için girişimcilik öğrenimi ve işletme becerilerinin geliştirilmesine yönelik devlet desteği hayati önem taşımaktadır. Doğru politikalarla KOBİ'ler büyüyebilir, yenilik yapabilir, üretkenliği artırabilir ve gençler, kadınlar gibi dezavantajlı toplumsal kesimler de dahil olmak üzere bölgede daha yüksek ücretli istihdam yaratabilir.
Raporaya ulaşmak için buraya tıklayınız.
Kaynak: OECD
KOBİ POLİTİKA ENDEKSİ ÜLKE SKORLARI TABLOSU
