18 Mart 2020 Tarihinde Açıklanan Koronavirüs Destek Paketi ve Sektörel Bazda Etkileri

İlk kez Aralık 2019’da Çin’in Vuhan kentinde görülen ve Covid-19 adlı hastalığa yol açan koronavirüs, üç ay gibi kısa bir sürede 192 ülkeye yayılmış olup 23 Mart 2020 tarihi itibariyle dünya çapında teyit edilen koronavirüs vaka sayısı 340.000’i, ölüm sayısı ise 14.000’i aşmıştır. Türkiye’de ilk koronavirüs vakası 11 Mart 2020’de tespit edilmiştir. Geçen 13 günde Türkiye’deki vaka sayısı 1236’ya yükselmiş ve bu virüs nedeniyle 30 kişi hayatını kaybetmiştir.

Türkiye’de koronavirüsün etkilerinin azaltılması için,

• Virüsün yaygın olarak görüldüğü 71 ülkeyle olan uçuşlar geçici olarak durdurulmuş, sınır kapıları kapatılmış, 
• 16 Mart 2020 tarihi itibariyle üniversiteler ilk etapta 3 haftalığına, okullar ise 2 haftalığına tatil edilmiş,
• Nisan ayı sonuna kadar tüm kültür-sanat faaliyetleri, bilimsel faaliyetler, kongreler, toplantılar vs. ertelenmiş olup bar, gazino, gece kulübü gibi eğlence yerleri ile müze ve kütüphanelerin faaliyetleri durdurulmuş,
• İnsanların toplu olarak bulunduğu kahvehane, kafe, sinema, tiyatro, konser salonu, düğün salonu, hamam, spor salonu, internet kafe, kapalı çocuk oyun alanı, taziye evi gibi mekanların da faaliyetleri geçici bir süreyle durdurulmuş,
• Türkiye’deki tüm spor organizasyonları süresiz olarak ertelenmiş ve
• Vatandaşlar gerekmediği sürece evden çıkmamaları konusunda uyarılmışlardır.^[1]

Tüm bu tedbirlerin ekonomiye olan etkisini azaltmak için 18 Mart 2020’de Cumhurbaşkanı’nın başkanlığında bakanlar, kamu kurum ve kuruluşların yöneticileri ve sivil toplum kuruluşlarının katıldığı bir toplantı düzenlenmiştir. Bu toplantı sonucunda Ekonomik İstikrar Kalkanı adı verilen bir paket açıklanmıştır. Bu paketin detayları ve sektörel etkileri aşağıdaki gibidir.

Tüm sektörler için uygulanacak genel düzenlemeler:

Öncelikle sektör ayrımı yapılmadan koronavirüsten etkilenen tüm firmalar için aşağıdaki kararlar alınmıştır;

• KOVİD-19 salgınıyla ilgili tedbirlerden etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemeleri asgari 3 ay ötelenecek ve gerektiğinde bunlara ilave finansman desteği sağlanacaktır.
• Kredi Garanti Fonu limiti 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkartılacak, kredilerde öncelik gelişmelerden olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalar ile KOBİ’lere verilecektir.
• Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülmesi sağlanacaktır.
• Mevzuattaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesi temin edilecektir.
• Kısa Çalışma Ödeneği devreye alınacak, bundan faydalanmak için gereken süreçler kolaylaştırılacak ve hızlandırılacaktır. Böylece faaliyetine ara veren iş yerlerindeki işçilere geçici bir gelir desteği verilirken, işverenlerin de maliyeti azaltılmış olacaktır.
• İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla 2 aylık telafi çalışma süresi 4 aya çıkartılacaktır.
• Asgari ücret desteği devam edecektir.

Turizm Sektörü Yönünden Düzenlemeler: 

Koronavirüsten en çok etkilenen sektörlerin başında turizm gelmektedir. Bu nedenle turizm sektörü için yukarıdaki genel desteklere ek olarak aşağıdaki kararlar alınmıştır;

• Muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primleri Nisan, Mayıs ve Haziran ödemeleri 6’şar ay ertelenmiştir (Turizm sektörünün yanında bu ertelemeden Perakende, AVM, Demir-Çelik, Otomotiv, Lojistik-Ulaşım, Sinema-Tiyatro, Yiyecek-İçecek ve Tekstil-Konfeksiyon sektörleri de yararlanmaktadır.).
• Konaklama vergisi 2020 yılının Kasım ayına kadar uygulanmayacaktır.
• Otel kiralamalarına ilişkin irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemeleri Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için 6 ay süreyle ertelenmiştir.
• İç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranı yüzde 18’den yüzde 1’e indirilmiştir.

Gayrimenkul Sektörü Yönünden Düzenlemeler:

Gayrimenkul sektöründe yeni bir duraklama dönemi yaşanmaması için aşağıdaki ek karar alınmıştır;

• 500.000.-TL’nin altındaki konutlarda kredilendirilebilir miktar yüzde 80’den yüzde 90’a çıkartılacak, asgari peşinat ise yüzde 10’a düşürülecektir.

İhracat Yönünden Düzenlemeler: 

Koronavirüsün yaygın olduğu ülkelerle uçuşlar durdurulduğu için özellikle bu ülkelere yapılan ihracat mevcut durumdan çok etkilenmiştir. Bu nedenle ihracatçılar için aşağıdaki karar alınmıştır;

• İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçıya stok finansmanı desteği verilecektir.

Esnaf ve Sanatkârlar Açısından Düzenlemeler:

Esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçları için aşağıdaki karar alınmıştır;

• Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçları, Nisan, Mayıs ve Haziran anapara ve faiz ödemeleri 3 ay süreyle ve faizsiz olarak ertelenecektir.

Vatandaşlar Açısından Düzenlemeler:

Vatandaşların koronavirüsten ekonomik olarak etkilenmelerinin azaltılması için aşağıdaki kararlar alınmıştır;

• Vatandaşlar için uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketlerinin devreye alınması teşvik edilecektir.
• Tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlılar için sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programı devreye alınacaktır.
• En düşük emekli maaşı 1.500.-TL’ye yükseltilecektir.
• Emeklilerin bayram ikramiyesi Nisan ayı başında ödenecektir.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın belirlediği kriterlere göre ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar TL tutarında bir kaynak ayrılacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanı’nın Açıklamaları

Ekonomik İstikrar Kalkanı adlı paketin açıklanmasından sonra 19 Mart 2020 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanı hem paketi hem de virüsün ekonomiye yaptığı etkiyi değerlendiren çeşitli açıklamalarda bulunmuştur. 2020’nin ilk çeyreğinin beklentinin üzerinde büyümeyle kapatılacağını söyleyen Bakan, Türkiye’nin 2020 hedeflerini tutturma konusunda herhangi bir sıkıntı yaşamayacağını ifade etmiştir. Bakan ayrıca, Çin'e ihracat yaptığı için süreçten oldukça etkilenen madencilik sektörüne destek konusunda çalışma yapabileceklerini ancak birinci önceliğin reel sektör olduğunu söylemiştir.